Esperanto: Kapitel 59

Die Stellung nicht betonter Pronomen

1. Nicht besonders hervorgehobene Personal-, Indefinit- oder Demonstrativpronomen gehen in der Praxis dem Verb, zu dem sie gehören, häufig voraus. Dies trifft insbesondere bei Infinitiven zu:

Mi volas lin vidi.	– Ich will ihn sehen.
Li povos tion fari.	– Er wird das machen können.
Vi devus ion manĝi.	– Du müsstest etwas essen.
Ĉu vi ĝin kredis?	– Glaubtest du es?
Se li min vidus, li min savus.	– Falls er mich sähe, würde er mich retten.

Anmerkung: Vergleiche hierzu auch andere Sprachen.

• Deutsch: „Ich möchte ihn sehen.“
• Französisch: „Je veux le voir.“
• Latein: „Se alunt, me defendi.“
• Englisch: „Let her come.“

Speziell im Englischen zeigt sich, dass diese Pronomen unbetont sind, da sie häufig teilweise assimiliert werden: „Let'er come“, „make'im stop“

Einige intransitive Verben

2. Einige intransitive Verben haben dieselbe Schreibweise wie das bedeutungsverwandte transitive Verb des selben Wortstammes.

In Esperanto muss das Suffix -ig- (Kap. 45 #3) verwendet werden, wenn die transitive Bedeutung gewünscht ist. Einige Beispiele finden sich in der folgenden Tabelle:

Verb	Intransitiver Gebrauch	Transitiver Gebrauch
boli	La akvo bolas.	Li boligas la akvon.
	Das Wasser kocht.	Er kocht das Wasser.
bruli	La fajro brulas.	Li bruligis la paperon.
	Das Feuer brennt.	Er verbrannte das Papier.
ĉesi	La bruo ĉesas.	Li ĉesigas la bruon.
	Der Lärm hört auf.	Er beendet den Lärm.
daŭri	La bruo daŭras.	Li daŭrigas la bruon.
	Der Lärm dauert an.	Er macht weiter Lärm.
degeli	La glacio degelas.	Li ĝin degeligas per fajro.
	Das Eis taut.	Er taut es mit Feuer auf.
droni	La knabino dronis.	La viro ŝin dronigis.
	Das Mädchen ertrank.	Der Mann ertränkte sie.
eksplodi	Pulvo eksplodas.	Li ĝin eksplodigos.
	Schießpulver explodiert.	Er wird es explodieren lassen.
halti	Li haltis timigite.	Li haltigis la soldatojn.
	Erschreckt hielt er an.	Er hielt die Soldaten an.
lumi	La suno lumas.	Li lumigis la lampon.
	Die Sonne scheint.	Er machte die Lampe an.
pasi	La tempo pasas.	Tiel li pasigis la tagon.
	Zeit vergeht.	So verbrachte er den Tag.
pendi	Ĝi pendas de branĉo.	Li ĝin pendigis de branĉo.
	Es hängt an einem Ast.	Er hing es an einen Ast.
soni	La saluta pafo sonis.	Oni sonigis la salutan pafon.
	Der Salutschuss erschallte.	Sie ließen den Salutschuss erschallen.
sonori	La sonorilo sonoris.	Oni sonorigis la sonorilon.
	Die Glocke läutete.	Sie läuteten die Glocke.

Anmerkung: Eine transitive Verwendung solcher intransitiver Verben wäre wie die Verwendung des deutschsprachigen intransitiven Verbs „lernen“ anstatt des transitiven Verbs „lehren“, wie bei „Ich werde dich lernen“ (anstatt „Ich werde dich lehren“) in gebrochenem Deutsch.

Das Suffix „-er-“

3. Wörter mit dem Suffix -er- bezeichnen einen Bestandteil oder eine Einheit des Wurzelwortes.

fajrero – (Feuer-)Funke monero – Münze

neĝero – Schneeflocke sablero – Sandkorn

Die Präfixe „bo-“ und „duon-“

4. Das Präfix bo- gibt eine Verwandtschaft durch Heirat an. Um Stiefverwandtschaft und daraus resultierende Verwandtschaft auszudrücken, wird dem Nomen duon (von duono, „Hälfte“) vorangestellt.

bofratino – Schwägerin bopatro – Schwiegervater

duonpatro – Stiefvater duonfrato – Halb-/Stiefbruder

Anmerkung: Duonfrato kann sowohl „Halbbruder“ als auch „Stiefbruder“ heißen!

Korrespondenz

5. a. Briefe sollten nach folgenden Mustern datiert werden:

• Bostono, je la 24a de decembro, 1912a.
• Nov-Jorko, la 24an decembro, 1912a.
• Sirakuzo, 1912-12-24. (internationaler Standard ISO 8601)

b. Die gewöhnlichen Möglichkeiten der Adressangabe (gegenüber Fremden und in Geschäftsbriefen): Sinjoro, Sinjorino, Estimata Sinjoro, Karaj Sinjoroj, Tre estimata Fraŭlino etc.; (gegenüber Freunden und Verwandten) Kara Fraŭlino, Karaj Gefratoj, Kara Amiko, Kara Mario, Patrino mia (das besitzanzeigende Adjektiv auf diese Weise nach dem Nomen zu platzieren ergibt eine herzlichen Bedeutung, wie im Englischen „Mother mine“ etc.) etc.; (an Personen, deren Meinungen in Bezug auf ein bestimmtes Thema als übereinstimmend mit der des Schreibers bekannt sind) Estimata (Kara) Samideano („Anhänger derselben Idee“).

c. Einige der gewöhnlichen Formen für einen Briefabschluss sind (gegenüber Fremden und in Geschäftsbriefen): Tre fidele la via, Tre vere, Kun granda estimo, Kun plej alta estimo etc.; (an Freunde): Kun amika saluto, Kun ĉiuj bondeziroj, Kun samideanaj salutoj, Frate la via etc.

Vokabeln

adreso – Adresse aparta – separat bedaŭri – bedauern ĉefa – hauptsächlich do – also fontano – Fontäne hotelo – Hotel inko – Tinte konvena – passend, angemessen koverto – Briefumschlag

krajono – Stift mendi – bestellen Novjorko – New York numero – Nummer ofico – Amt poŝto – Post respekto – Respekt speciala – speziell ŝtato – Staat tramo – Straßenbahn

Anmerkung: Ĉef- wird oft beschreibend in Wortverbindungen verwendet (Kap. 35 #4b) als ĉefkuiristo (Ober-Koch), ĉefurbo (Hauptstadt), ĉefanĝelo (Erzengel).

Kelkaj leteroj (Leseübung)

Sirakuzo, la 2an de marto, 1911. Kara Amiko, sendube vin surprizos ricevi leteron skribitan de mi ĉe hotelo en ĉi tiu urbo, ne tre malproksime de via propra oficejo! Via bofrato, kiun mi okaze renkontis hieraŭ en la poŝtoficejo, donis al mi vian adreson. Ĝis nun, mi estas tiel okupata ke mi ne havis la tempon eĉ por telefoni al vi. Sed nun mi havas du aŭ tri minutojn da libera tempo, kaj mi tuj ekkaptas la okazon por skribi letereton, petante ke vi vespermanĝu kun mi hodiaŭ vespere, ĉe la hotelo kie, kiel vi vidas, mi loĝas de antaŭ unu tago. (Pardonu, mi petas, „ke“ mi finas ĉi tiun leteron per krajono, sed mi ĵus eltrovis ke restas neniom plu da inko en mia fontanplumo.) Venu je la sesa, se tiu horo estas konvena. Bedaŭrinde („leider“), mi devos forresti de la hotelo la tutan posttagmezon, pri komercaj aferoj, alie mi vin renkontus ĉe la tramvojo, kie haltas la tramveturiloj („Straßenbahnwagen“). Estos plej bone, mi opinias, ke vi iru rekte al mia ĉambro, numero 26, kie mi senprokraste vin renkontos, se mi ne estos efektive jam vin atendanta. Ni esperu ke la ĉefkuiristo preparos al ni bonan manĝon! Mi esperas ke vi malatentos la falantajn neĝerojn, kaj nepre venos, responde al mia iomete subita invito, ĉar ni ja havos multe da komunaj travivaĵoj por priparoli. Do ĝis la baldaŭa revido je la vespermanĝo! Kun plej amikaj salutoj, Roberto.

Anmerkung: Das Wort tial kann in der Verbindung tial ke ausgelassen werden (Kap. 18 #6), wenn die Bedeutung offensichtlich ist.

Boston, 1911-12-13. Wilson kaj Jones, Nov-Jorko. Estimataj Sinjoroj, bonvolu sendi al mi per revenanta poŝto vian plej novan prezaron („Preisliste“). Ni baldaŭ bezonos iujn novajn meblojn por niaj oficejoj, precipe skribtablojn, tablojn konvenajn por skribmaŝinoj („Schreibmaschinen“), kaj specialajn librujojn, farotajn laŭ niaj bezonoj. Se viaj prezoj estas konvenaj, ni sendube volos mendi de vi tian meblaron. Kun respekto, J. F. Smith, ĉe Brown kaj Brown.

Nov-Jorko, 1911-12-17. Sinjoro J. F. Smith, ĉe Brown kaj Brown, Nov-Jorko. Estimata Sinjoro, ni havas la honoron sendi al vi en aparta koverto nian plej novan prezaron, al kiu ni petas ke vi donu vian atenton, precipe al paĝoj 15–29. Tie vi trovos priskribitaj niajn plej bonajn oficejajn meblarojn. Ni senpage metos ĉiujn aĉetitajn meblojn sur la vagonaron, sed kompreneble ni ne pagos la koston de la sendado. Ni plezure fabrikos specialajn librujojn laŭ viaj bezonoj, kaj volonte ricevos viajn ordonojn pri tio. Niaj prezoj estos kiel eble plej malaltaj. Esperante ke la meblaroj priskribitaj en nia prezaro, kune kun la tie-presitaj prezoj, estos plene kontentigaj, kaj certigante al vi ke ni zorge plenumos ĉiun mendon, ni restas, Tre respekte la viaj, Wilson kaj Jones.

Bostono, la 27an Majo. Sinjoro B. F. Brown, Sirakuzo, Nov-Jorka Ŝtato. Kara Sinjoro, vian adreson ni dankas al niaj komunaj amikoj Sinjoroj Miller kaj White, kaj per ĉi tio ni permesas al ni proponi al vi niajn servojn por la vendado de tiaj infanludiloj, kiajn vi fabrikas. Ni havas bonegajn montrajn fenestrojn („Schaufenster“), en nia butiko, preskaŭ meze de la ĉefstrato en la urbo, kaj en nia butiko troviĝas sufiĉe da grandaj vitramebloj („Schaukasten“). Tial ni povus tre oportune administri tian aferon. Ni multe ĝojos se vi respondos kiel eble plej baldaŭ, sciigante al ni kiom da procento vi donos, kaj kiajn aranĝojn vi volus fari. Ni certigas al vi ke en ĉiu okazo ni penos fari nian eblon por via plej bona intereso. Kun alta estimo, D. Rose.