Einige transitive Verben

Bearbeiten

1. Einige transitive Verben haben deutsche Bedeutungen, die sich in ihrer Form nicht von den verwandten intransitiven deutschen Verben unterscheiden (vergleiche Kap. 59 #2). Im Esperanto muss die Endung -iĝ- (Kap. 49 #4) oder eine andere Wurzel angehängt werden, wenn eine intransitive Bedeutung gemeint ist.

Im Folgenden die häufigsten Verben dieses Charakters, zusammen mit Beispielen der intransitiven Nutzung.

balanci – balancieren
etendi – ausweiten
fermi – schließen
fini – beenden
fleksi – biegen, beugen
hejti – erhitzen
klini – beugen
kolekti – sammeln
komenci – beginnen
mezuri – messen
montri – zeigen
movi – bewegen
paŝti – (Vieh) hüten, weiden lassen
renversi – umdrehen
rompi – brechen
ruli – rollen (Rad, Ball etc.)
skui – schütteln
streĉi – dehnen
svingi – schwingen
ŝanceli – Schwingungen verursachen
ŝanĝi – ändern
ŝiri – tränen
turni – drehen
veki – aufwachen
verŝi – gießen
volvi – rollen (etwas umherrollen)
La laboro nun finiĝas. – Die Arbeit kommt nun zum Ende.
La glavo fleksiĝis. – Das Schwert bog sich.
La folioj disvolviĝas. – Die Blätter entrollen sich.
Ĉiu kutimo ŝanĝiĝos – Jeder Brauch wird sich ändern.
La vintro jam komenciĝas. – Der Winter beginnt schon.
Mi vekiĝos je la sesa. – Ich werde um sechs aufwachen.
La montrilo ŝanceliĝis. – Der Zeiger wackelte.
Vasta ebenaĵo etendiĝis antaŭ li. – Eine große Ebene breitete sich vor ihm aus.

Apostrophierung

Bearbeiten

2. Verkürzungen durch Apostroph sind ungewöhnlich, und im Schreiben wie im Sprechen sollten sie vermieden werden. Am häufigsten tritt dies in Gedichten und teilweise auch in Liedern auf.

a. Das -a eines Artikels darf vor einem Vokal oder auch nach einer mit einem Vokal endenden Präposition wegfallen:

L' espero, l' obstino kaj la pacienco.
De l' montoj riveretoj fluas.
Kaj kantas tra l' pura aero.

b. Die Endung -o eines Nomens darf im Gedicht wegfallen; die Betonung ändert sich aber nicht.

Ho, mia kor', ne batu maltrankvile.
Sur la kampo la rozet'.

c. Die Endung -e eines Adverbs fällt äußerst selten weg (außer im Ausdruck dank' al, der auch in der Prosa auftritt):

Ke povu mi foj' je eterno ekdormi!
Dank' al vi, mi sukcesis. – Vielen Dank, ich habe es geschafft.

Das Präfix „eks-“

Bearbeiten

3. Das Präfix eks- entspricht dem deutschen beziehungsweise lateinischen „Ex-“, das heißt um eine ehemalige Position auszudrücken:

eksprezidanto – Ex-Präsident
eksreĝo – Ex-König
eksigi – aus dem Amt entheben, entlassen
eksiĝi – zurücktreten, verlassen

Das Präfix „pra-“

Bearbeiten

4. Das Präfix „pra-“ drückt den Status eines Vorfahren aus:

praavo – Urgroßvater
pranepo – Urenkel
prapatroj – Vorfahren, Ahnen
pratempa – urzeitlich

Die Suffixe „-ĉj-“ und „-nj-“

Bearbeiten

5. Das Suffix -ĉj- wird benutzt, um Verkleinerungen männlicher Wörter zu bilden. -nj- ist die weibliche Form.

Joĉjo – Johnnie, Joe
Paĉjo – Papa
Manjo – May, Mamie
Panjo – Mama

Gewichte und Maße

Bearbeiten

6. Nationale Maßsysteme, übersetzt in eine internationale Form wie mejlo für Meile oder funto für Pfund, haben für mit dem System nicht Vertraute keine Bedeutung. Deshalb wird das metrische System benutzt.

Länge und Oberfläche Gewicht Volumen
milimetro – Millimeter
centimetro – Zentimeter
decimetro – Dezimeter
metro – Meter
dekametro – Dekameter
hektometro – Hektometer
kilometro – Kilometer
kvadrata metro – Quadratmeter
hektaro – Hektar
gramo – Gramm
dekagramo – Dekagramm
hektogramo – Hektogramm
kilogramo – Kilogramm
decilitro – Deziliter
litro – Liter
dekalitro – Dekaliter
hektolitro – Hektoliter
kilolitro – Kiloliter

Abkürzungen

Bearbeiten

7. Die folgenden Abkürzungen werden des Öfteren benutzt:

bv. – bonvolu (bitte)
D-ro. – Doktoro (Dr.)
Fino. – Fraŭlino (Frl.)
Pro. – Profesoro (Prof.)
Sro. – Sinjoro (Hr.)
Sino. – Sinjorino (Fr.)
Ko. – K-io., Kompanio (Co.)
No. – N-ro., Numero (Nr.)
k.t.p. – kaj tiel plu (u.s.w.)
k.c. – kaj ceteraj (etc.)
k.sim. – kaj simila(j) (et. sim.)
t.e. – tio estas (z. B.)
e. – ekzemple (z. B.)
p.s. – postskribaĵo (P.S.)

Vokabeln

Bearbeiten
aboni – abonnieren
aparato – Apparat
aŭtomata – automatisch
bovo – Ochse
dimensio – Dimension
ekzemplo – Beispiel
fokuso – Fokus
fotografi – fotografieren
funkcii – funktionieren
kamero – Kamera
ledo – Leder
metalo – Metall
momento – Moment
negativo – Negativ, Verneinung
objektivo – Linse, Objektiv
originalo – Original
plato – Platte (auch fotografisch)
provi – versuchen
reklami – werben
streĉi – dehnen

Anmerkung: Achte auf den Unterschied zwischen provi im Sinne von „testen, ausprobieren“ und peni „sich bemühen um“.

Pri la kamero (Leseübung)

Bearbeiten
Bostono, 1910–11–12.

Brown kaj Ko.,
Nov-Jorko.

Sinjoroj,

vidinte vian reklamon en gazeto al kiu mi abonas, mi skribas por peti ke vi sendu al mi priskribaĵon de via kamero nomita „La Infaneto,“ kiun eble mi deziros provi.

Bonvolu ankaŭ sendi dekduonon da platoj, 6×9 centimetrojn, por kiu mi ĉi* kune sendas spesmilon kaj duonon.

Kun respekto,
J. C. Smith.

Anmerkung: Das Wort ĉi (mit tiu, tio, ties, ĉiu, ĉio) kann auch bei bestimmten Adverbien wie ĉi sube „untenstehend“, ĉi supre „obenstehend“, ĉi kune „hiermit“ etc. stehen.


Nov-Jorko, 18an novembro, 1910.

Kara Sinjoro,

respondante al via estimata letero de la 12a, ni donas ĉi sube mallongan priskribaĵon de nia bonega fotografilo nomita „La Infaneto“.

„La Infaneto“ kamero havis neesperitan sukceson, kaj estas vendita po miloj da ekzempleroj. Ĉie oni unuvoĉe laŭdas ĝian malgrandan kaj tamen bonegan konstruon, kaj ankaŭ ĝian firman samtempe facilan funkciadon. Ĝi ne estas pli granda ol monujo, tial ĝi ne bezonas pli multe da spaco ol tiu, kaj povas esti portata kaj uzata treege konvene.

La dimensioj de la fermita kamero estas 8×5×6.5 centimetroj. La pezo, kun objektivo, tri platingoj, kaj malbrila vitro, estas 365 gramoj. „La Infaneto“ estas konstruita tute el metalo, kaj kovrita de bonega bovledo. Kiam oni malfermas la aparaton, la objektivo samtempe enfokusiĝas, tiamaniere ke la kamero estas preta por uzado post unu sekundo, ĉar la objektivfermilo (Verschluss) estas ĉiam streĉita. Sekve: neniaj preparadoj, nenia prokrasto je la ekfotografado.

La negativoj estas klaraj ĝis la bordo, kaj tial konvenaj por pligrandigo. Cetere, oni scias ke bona pligrandigo ofte pli kontentigas ol malgranda originalo. Precipe ĉe promenoj kaj vojaĝoj oni tial volonte preferas la malgrandan „Infaneton“, por poste pligrandigi la negativojn.

Por la pligrandigo ni fabrikas specialajn taglum-pligrandigajn aparatojn, kies prezoj estas malaltaj (vidu en nia prezaro).

Ni ne ŝanĝis la konstruon de „La Infaneto“ de post 1909, ĉar ĝis nun ĝi estas ĉiurilate kontentiga. Sole la rapideca reguligo de la momenta (augenblicklich) fermilo estas plibonigita, ĉar ni ĝin fabrikas kun speciala aŭtomata fermilo, kiu estas aranĝita por malfermoj daŭraj (Langzeitbelichtung), kaj momentaj, je unu sekundo ĝis unu centono da sekundo.

Esperante ke ni baldaŭ ricevos mendon de vi, kaj certigante al vi ke ni tre zorge plenumos iun ajn mendon, ni restas.

Tre respekte la viaj,
Brown & Ko.
Per C.